Frasa Kerja Transitif (FKT)
FKT ialah satu daripada dua kategori frasa kerja. Satu lagi kategori frasa kerja ialah FK tak transitif (FKTT). Sementara FKTT hanya melibatkan satu pihak, iaitu subjek ayat, FKT melibatkan pihak kedua, iaitu objek ayat. Misalnya, dalam ayat “Ali tidur”, FKTT “tidur” hanya melibatkan satu pihak, iaitu subjek ayat “Ali”. Sebaliknya, dalam ayat “Ali memukul ular itu”, FKT “memukul” melibatkan dua pihak, iaitu subjek ayat “Ali” dan pihak kedua, iaitu objek ayat “ular itu. Oleh sebab FKT mempunyai objek, ia boleh dipasifkan.
“Ali memukul ular itu.”
“Ular itu dipukul oleh Ali.”
Jenis/Kategori
FKT dapat dikategorikan kepada dua jenis, iaitu:
1) Asal – frasa kerja yang sememangnya bersifat transitif.
Contoh: makan, minum, membaca, memukul (bentuk aktif)
dimakan, diminum, dibaca, dipukul (bentuk pasif)
2) Terbitan – diterbitkan daripada kategori/jenis frasa yang lain, iaitu frasa nama (FN),
FKTT dan frasa adjektif (FA) serta dua frasa sendi nama (FSN), iaitu “ke
tepi” dan “ke tengah”.
- diterbitkan daripada FN, misalnya “raja” – merajai, merajakan (bentuk aktif)
- dirajai, dirajakan (bentuk pasif)
- daripada FK tak transitif, misalnya “tidur” – meniduri, menidurkan (aktif)
ditiduri, ditidurkan (pasif)
“temu” – menemui, menemukan (aktif)
ditemui, ditemukan (pasif)
“bertemu” – mempertemukan (aktif)
dipertemukan (pasif)
“bersuami”- mempersuami, mempersuamikan
dipersuami, dipersuamikan
- daripada FA (adjektif), misalnya “indah” – mengindahi, mengindahkan
diindahi, diindahkan
- daripada FSN “ke tepi” & “ke tengah” – mengetepikan, mengetengahkan
diketepikan, diketengahkan
Makna imbuhan +i pada FKT asal
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT asal, iaitu menunjukkan perbuatan dilakukan berulang kali/bersungguh-sungguh.
Siti membacai buku cerita itu.
Maknanya ialah perbuatan “membacai” dilakukan berulang kali/bersungguh-sungguh.
Makna imbuhan +kan pada FKT asal
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +kan pada FKT asal, iaitu makna “benfaktif” (objek tepat ayat ahíla pihak yang mendapat faedah daripada perbuatan).
Siti membacakan adiknya buku cerita.
Maknanya ialah objek tepat ayat (adiknya) ialah pihak yang mendapat faedah daripada perbuatan (membacakan).
Makna imbuhan +i pada FKT terbitan (daripada FN)
Terdapat empat makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT yang diterbitkan daripada FN.
1) Menjadi
Parameswara merajai Melaka.
Maknanya ialah “Parameswara menjadi raja Melaka”.
Saya menggurui kelas ini.
Maknanya ialah “Saya menjadi guru kelas ini”.
2) Memberi
Dia menasihati saya supaya bersabar.
Maknanya ialah “Dia memberi saya nasihat supaya bersabar”.
Dia sudah memaafi saya.
Maknanya ahíla “Dia sudah memberi saya maaf”.
3) Meletakkan/membubuh
Siti menggarami ikan.
Maknanya ialah “Siti membubuh garam pada ikan”.
Siti menggulai kopi.
Maknanya ahíla “Siti membubuh gula ke dalam kopi”.
4) Membuang
Encik Ahmad merumputi halaman rumahnya.
Maknanya ialah “Encik Ahmad membuang (mencabut, menebas, mencangkul) rumput di
halaman rumahnya”.
Siti menyisiki ikan.
Maknanya ialah “Siti membuang sisik ikan”.
Makna imbuhan +kan pada FKT terbitan (daripada FN)
Terdapat dua makna yang didokong oleh imbuhan +kan pada FKT yang diterbitkan daripada FN.
1) Menjadikan (“kausatif”)
Rakyat Melaka merajakan Parameswara.
Maknanya ialah “Rakyat Melaka menjadikan Parameswara raja”.
Dia menasihatkan supaya saya bersabar.
Maknanya ialah “Dia menjadikan “supaya saya bersabar” nasihat”.
2) Memasukkan
Hakim itu memenjarakan pesalah.
Maknanya ialah “Hakim itu memasukkan pesalah ke dalam penjara”.
Kerani itu memfailkan surat-surat tersebut.
Maknanya ialah “Kerani itu memasukkan surat-surat tersebut ke dalam fail”.
Makna imbuhan +i pada FKT yang diterbitkan daripada FK tak transitif
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +I pada FKT jenis ini, iaitu pelaku perbuatan yang disebut dalam FKT berkenaan ialah subjek ayat.
Ali menaiki bangunan itu.
Maknanya ialah pelaku perbuatan “naik” ialah subjek ayat (Ali).
Ali memperisteri Aminah.
Maknanya ialah pelaku perbuatan “beristeri” ialah subjek ayat (Ali).
Makna imbuhan +kan pada FKT yang diterbitkan daripada FK tak transitif
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT jenis ini, iaitu pelaku perbuatan yang disebut dalam FKT berkenaan ialah objek ayat.
Ali menaikkan bendera.
Maknanya ialah pelaku perbuatan “naik” ialah objek ayat (bendera).
Aminah memperisterikan Ali dengan Siti.
Maknanya ialah pelaku perbuatan “beristeri” ialah objek ayat (Ali).
Makna imbuhan +i pada FKT yang diterbitkan daripada FA (adjektif)
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT jenis ini, iaitu subjek ayat ialah “pemangkin”, iaitu kerana sifat yang ada padanya menyebabkan pihak lain (objek ayat) juga mendapat sifat tersebut.
Pohon-pohon bunga mengindahi taman itu.
Maknanya ialah subjek ayat (pohon-pohon bunga) ialah “pemangkin” yang mempunyai sifat “indah”, dan kerana keindahannya objek ayat (taman itu) juga menjadi indah.
Bedak memutihi mukanya.
Makna imbuhan +kan pada FKT yang diterbitkan daripada FA (adjektif)
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT jenis ini, iaitu subjek ayat ialah “agen”, iaitu kerana usaha/perbuatan/keupayaannya menyebabkan pihak lain (objek ayat) mendapat sifat yang disebut pada FKT berkenaan.
Ali mengindahkan taman itu dengan pohon-pohon bunga.
Maknanya ialah subjek ayat (Ali) ialah “agen”, iaitu kerana usahanya menyebabkan objek ayat (taman itu) menjadi indah.
Contoh lain ayat:
Krim pencerah memutihkan mukanya.
Imbuhan +per
Satu lagi imbuhan yang dapat menerbitkan FKT ialah +per. Mengenai penggunaan imbuhan ini, dua perkara yang berikut perlu diperhatikan:
1) Imbuhan +per mempunyai fungsi dan mendokong maksud yang sama dengan imbuhan +kan. Persamaan ini terlihat dalam contoh FKT yang berikut:
Perbesar = besarkan – maknanya ialah “jadikan besar”.
Perluas = luaskan – “jadikan luas”.
Perbetul = betulkan – “jadikan betul”.
Disebabkan persamaan ini, kedua-dua imbuhan tidak boleh digandingkan untuk menerbitkan sesuatu FKT. Contoh penggandingan imbuhan +per dan +kan (tidak dibenarkan) adalah seperti dalam ayat yang berikut:
*Encik Ali memperbesarkan rumahnya.
*Memperluaskan
*Memperbetulkan
2) Imbuhan +kan dan +i tidak boleh digandingkan dalam penerbitan sesuatu FKT. Oleh sebab imbuhan +per = +kan, imbuhan +per juga tidak boleh digandingkan dengan imbuhan +i. Contoh penggandingan imbuhan +per dan +i (tidak dibenarkan) adalah seperti dalam ayat yang berikut:
*Mereka memperhalusi cadangan itu.
Mereka memperhalus cadangan itu.
�F:�
“Ali memukul ular itu.”
“Ular itu dipukul oleh Ali.”
Jenis/Kategori
FKT dapat dikategorikan kepada dua jenis, iaitu:
1) Asal – frasa kerja yang sememangnya bersifat transitif.
Contoh: makan, minum, membaca, memukul (bentuk aktif)
dimakan, diminum, dibaca, dipukul (bentuk pasif)
2) Terbitan – diterbitkan daripada kategori/jenis frasa yang lain, iaitu frasa nama (FN),
FKTT dan frasa adjektif (FA) serta dua frasa sendi nama (FSN), iaitu “ke
tepi” dan “ke tengah”.
- diterbitkan daripada FN, misalnya “raja” – merajai, merajakan (bentuk aktif)
- dirajai, dirajakan (bentuk pasif)
- daripada FK tak transitif, misalnya “tidur” – meniduri, menidurkan (aktif)
ditiduri, ditidurkan (pasif)
“temu” – menemui, menemukan (aktif)
ditemui, ditemukan (pasif)
“bertemu” – mempertemukan (aktif)
dipertemukan (pasif)
“bersuami”- mempersuami, mempersuamikan
dipersuami, dipersuamikan
- daripada FA (adjektif), misalnya “indah” – mengindahi, mengindahkan
diindahi, diindahkan
- daripada FSN “ke tepi” & “ke tengah” – mengetepikan, mengetengahkan
diketepikan, diketengahkan
Makna imbuhan +i pada FKT asal
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT asal, iaitu menunjukkan perbuatan dilakukan berulang kali/bersungguh-sungguh.
Siti membacai buku cerita itu.
Maknanya ialah perbuatan “membacai” dilakukan berulang kali/bersungguh-sungguh.
Makna imbuhan +kan pada FKT asal
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +kan pada FKT asal, iaitu makna “benfaktif” (objek tepat ayat ahíla pihak yang mendapat faedah daripada perbuatan).
Siti membacakan adiknya buku cerita.
Maknanya ialah objek tepat ayat (adiknya) ialah pihak yang mendapat faedah daripada perbuatan (membacakan).
Makna imbuhan +i pada FKT terbitan (daripada FN)
Terdapat empat makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT yang diterbitkan daripada FN.
1) Menjadi
Parameswara merajai Melaka.
Maknanya ialah “Parameswara menjadi raja Melaka”.
Saya menggurui kelas ini.
Maknanya ialah “Saya menjadi guru kelas ini”.
2) Memberi
Dia menasihati saya supaya bersabar.
Maknanya ialah “Dia memberi saya nasihat supaya bersabar”.
Dia sudah memaafi saya.
Maknanya ahíla “Dia sudah memberi saya maaf”.
3) Meletakkan/membubuh
Siti menggarami ikan.
Maknanya ialah “Siti membubuh garam pada ikan”.
Siti menggulai kopi.
Maknanya ahíla “Siti membubuh gula ke dalam kopi”.
4) Membuang
Encik Ahmad merumputi halaman rumahnya.
Maknanya ialah “Encik Ahmad membuang (mencabut, menebas, mencangkul) rumput di
halaman rumahnya”.
Siti menyisiki ikan.
Maknanya ialah “Siti membuang sisik ikan”.
Makna imbuhan +kan pada FKT terbitan (daripada FN)
Terdapat dua makna yang didokong oleh imbuhan +kan pada FKT yang diterbitkan daripada FN.
1) Menjadikan (“kausatif”)
Rakyat Melaka merajakan Parameswara.
Maknanya ialah “Rakyat Melaka menjadikan Parameswara raja”.
Dia menasihatkan supaya saya bersabar.
Maknanya ialah “Dia menjadikan “supaya saya bersabar” nasihat”.
2) Memasukkan
Hakim itu memenjarakan pesalah.
Maknanya ialah “Hakim itu memasukkan pesalah ke dalam penjara”.
Kerani itu memfailkan surat-surat tersebut.
Maknanya ialah “Kerani itu memasukkan surat-surat tersebut ke dalam fail”.
Makna imbuhan +i pada FKT yang diterbitkan daripada FK tak transitif
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +I pada FKT jenis ini, iaitu pelaku perbuatan yang disebut dalam FKT berkenaan ialah subjek ayat.
Ali menaiki bangunan itu.
Maknanya ialah pelaku perbuatan “naik” ialah subjek ayat (Ali).
Ali memperisteri Aminah.
Maknanya ialah pelaku perbuatan “beristeri” ialah subjek ayat (Ali).
Makna imbuhan +kan pada FKT yang diterbitkan daripada FK tak transitif
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT jenis ini, iaitu pelaku perbuatan yang disebut dalam FKT berkenaan ialah objek ayat.
Ali menaikkan bendera.
Maknanya ialah pelaku perbuatan “naik” ialah objek ayat (bendera).
Aminah memperisterikan Ali dengan Siti.
Maknanya ialah pelaku perbuatan “beristeri” ialah objek ayat (Ali).
Makna imbuhan +i pada FKT yang diterbitkan daripada FA (adjektif)
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT jenis ini, iaitu subjek ayat ialah “pemangkin”, iaitu kerana sifat yang ada padanya menyebabkan pihak lain (objek ayat) juga mendapat sifat tersebut.
Pohon-pohon bunga mengindahi taman itu.
Maknanya ialah subjek ayat (pohon-pohon bunga) ialah “pemangkin” yang mempunyai sifat “indah”, dan kerana keindahannya objek ayat (taman itu) juga menjadi indah.
Bedak memutihi mukanya.
Makna imbuhan +kan pada FKT yang diterbitkan daripada FA (adjektif)
Hanya terdapat satu makna yang didokong oleh imbuhan +i pada FKT jenis ini, iaitu subjek ayat ialah “agen”, iaitu kerana usaha/perbuatan/keupayaannya menyebabkan pihak lain (objek ayat) mendapat sifat yang disebut pada FKT berkenaan.
Ali mengindahkan taman itu dengan pohon-pohon bunga.
Maknanya ialah subjek ayat (Ali) ialah “agen”, iaitu kerana usahanya menyebabkan objek ayat (taman itu) menjadi indah.
Contoh lain ayat:
Krim pencerah memutihkan mukanya.
Imbuhan +per
Satu lagi imbuhan yang dapat menerbitkan FKT ialah +per. Mengenai penggunaan imbuhan ini, dua perkara yang berikut perlu diperhatikan:
1) Imbuhan +per mempunyai fungsi dan mendokong maksud yang sama dengan imbuhan +kan. Persamaan ini terlihat dalam contoh FKT yang berikut:
Perbesar = besarkan – maknanya ialah “jadikan besar”.
Perluas = luaskan – “jadikan luas”.
Perbetul = betulkan – “jadikan betul”.
Disebabkan persamaan ini, kedua-dua imbuhan tidak boleh digandingkan untuk menerbitkan sesuatu FKT. Contoh penggandingan imbuhan +per dan +kan (tidak dibenarkan) adalah seperti dalam ayat yang berikut:
*Encik Ali memperbesarkan rumahnya.
*Memperluaskan
*Memperbetulkan
2) Imbuhan +kan dan +i tidak boleh digandingkan dalam penerbitan sesuatu FKT. Oleh sebab imbuhan +per = +kan, imbuhan +per juga tidak boleh digandingkan dengan imbuhan +i. Contoh penggandingan imbuhan +per dan +i (tidak dibenarkan) adalah seperti dalam ayat yang berikut:
*Mereka memperhalusi cadangan itu.
Mereka memperhalus cadangan itu.
